Este mosteiro, situado na Praza Maior de Celanova, foi fundado por San Rosendo no ano 936, nas terras do seu irmán o conde Froila Gutierrez. Foi un establecemento importante ao longo da súa historia, con moita influencia e con priorados dependentes deste (San Pedro de Rochas, San Salvador Coruxo ou Santa Comba de Naves, entre outros). Xa no século XIX, coa exclaustración, acabouse a actividade deste lugar, chegando ao abandono e a usarse as súas dependencias con outros fins, como cuartel, cárcere, concello, escolas… A pesar de toda a historia que pasou por el, consérvase bastante ben, podendo visitarse na actualidade.

O mosteiro posúe dous grandes claustros (o procesional e o do poleiro), un pequeno patio de servizo para a cociña, diferentes dependencias que outrora foron usadas para labores de administración, servizo e residencia dos monxes e a edificación relixiosa, é dicir, a igrexa.

É visita obrigada da vila de Celanova, e en épocas anteriores foi o centro da vida comercial e social da comarca, ademais da educativa e cultural. Así mesmo, debemos descubrir dúas xoias que se atopan no seu interior: o órgano da igrexa e a capela de San Miguel. O órgano é do ano 710, ano do que unicamente se conserva a caixa do escultor Francisco de Castro Canseco. O mecanismo é do organero franciscano frei Felipe da Pena, ao que a comezos do século XIX engadíuselle un segundo teclado. A capela é a igrexa mozárabe de menor tamaño que coñecemos. Segundo consta nun documento de principios do século XI, este pequeno oratorio foi edificado, no horto do mosteiro de Celanova, cara ao ano 940 por San Rosendo de Dumio en memoria do seu irmán Froila. Como curiosidade, mencionar que nos equinoccios de primavera e outono prodúcese un fenómeno único nesta capela. Coa saída do sol, os raios de sol cóanse polas pequenas xanelas da capela de San Miguel, formando unha perfecta estrela.

Na actualidade, parte desta construción destínase ás dependencias do concello e ao instituto da vila.

• 

• 

•