Se algún municipio da comarca identifícase plenamente co río Arnoia, leste é, sen dúbida, o de Cartelle. Terras de veiga e de labor, ao seu paso, que se conxugan en harmonía con bosques de transición entre a vexetación autóctona e a explotación forestal que reparte economía entre as súas xentes.

É Cartelle un lugar no que merece a pena deixarse perder polas súas innumerables “pistas”, que tan ben che fan descubrir, sen esperalo, un fermoso santuario mariano cargado de devoción, como o de As Marabillas; como che permiten ver ao lonxe o potente e evocativo promontorio caballeresco do que permanece en pé da fortaleza de Sande ou a casa familiar do pioneiro da cinematografía en Galicia, Carlos Velo, na propia aldea que dá nome ao municipio.

Lugar que soa a gaita: A que en Galicia e hispanoamérica tocou -con “Los Maravillas”, os seus irmáns- a elegante Auria, a primeira muller gaiteira da nosa terra.

E que soa a cascos de cabalo trotando firmes sobre os vellos camiños de carro, para logo atopar descanso no complexo hípico de O Mundil, unha sorte, tamén, de santuario equino.